Over enkele jaren rijdt er weer een tweelingtram type A600 van de Noord-Zuid-Hollandsche Tramwegmaatschappij (NZH) door de straten van Den Haag. Stichting De Nieuwe Blauwe Tram (SDNBT) is druk bezig met de reconstructie van het gelede tramrijtuig A619/A620, de laatste nieuwe tram die NZH ooit aanschafte. En helaas ook de tram die op 9 november 1961 de laatste rit voor reizigers maakte op het ooit uitgestrekte tramnet van de NZH, beter bekend als de Blauwe Tram.
De NZH kocht de tien tweelingtrams van de serie A601/A602 – A619/A620 in 1932 voor de ‘Bollenlijn’ Haarlem – Leiden. Met de uitvoering als gelede tram voldeed de NZH aan de eis van de gemeente Haarlem dat tramrijtuigen niet langer mochten zijn dan tien meter. Een A600 gold als een samenstel van twee trams. Daarom heeft elke wagenbak een eigen nummer. Na opheffing van de Bollenlijn in 1949 verhuisden de A600’en naar de lijnen Leiden – Katwijk/Noordwijk en Leiden – Den Haag, waar ze uiteindelijk tot eind 1961 dienst hebben gedaan. Alle oorspronkelijke tweelingtrams zijn in 1961/1962 gesloopt.
Nieuwe constructies
De aankomst van de nieuw geconstrueerde rijtuigen A619 en A620 in Haarlem in het voorjaar van 2021 was een gedenkwaardig moment voor SDNBT én alle liefhebbers van de populaire Blauwe Tram. Voor het eerst sinds 1949 waren er weer complete casco’s van een tweelingtram van de NZH in Haarlem aanwezig. Sinds het voorjaar van 2021 werken vrijwilligers van SDNBT in een ruimte naast het NZH Museum aan de reconstructie van de twee rijtuigen tot een nieuwe A619/A620, die in 2025 gereed moet zijn. De vrijwilligers van de stichting ontwerpen de draaistellen, het remwerk en de elektrische installatie, bouwen het interieur en installeren tal van oorspronkelijke onderdelen in de tramrijtuigen. SNDBT werkt hierbij nauw samen met andere organisaties van tramliefhebbers, zoals de Stoomtram Hoorn-Medemblik, Romeo in Rotterdam en het Historisch Genootschap de Blauwe Tram, om de ruim twintig meter lange tram er zo authentiek mogelijk uit te laten zien.
Plan
Het idee voor de reconstructie van een tram van de voormalige NZH leefde al langer bij tramliefhebbers, maar kreeg een nieuwe impuls door het grote succes van de ritten met de historische tramrijtuigen A106 en A327 tijdens de najaarsfeesten in Katwijk aan den Rijn in 2015. De Blauwe Tram, die ooit reed in de omgeving van Amsterdam, Haarlem, Leiden, Katwijk, Noordwijk en Den Haag, bleek nog springlevend! Er werd een stichting opgericht en vrijwilligers gingen de slag met het uitwerken van een plan voor de reconstructie van het modernste materieel van de NZH, de in 1932 door Beijnes gebouwde gelede trams van de serie A600. Een geluk bij een ongeluk was dat de oorspronkelijke fabriekstekeningen er nog steeds waren. Die zijn in het bezit van het Nederlands Spoorwegmuseum in Utrecht en werden beheerd door het Historisch Genootschap De Blauwe Tram in Delft. De vrijwilligers scanden de bouwtekeningen en maakten op basis hiervan 3D-cad ontwerpen, die zijn gebruikt bij de productie van de rijtuigen.
De plannen van SDNBT konden van het begin af aan op veel steun rekenen. Binnen de kortste keren had de stichting vele tientallen donateurs, die soms flinke bedragen schonken. Daarnaast kregen de plannen van de stichting steun van enkele grote fondsen – waaronder het Mondriaanfonds en Fonds 1818 -, enkele particuliere fondsen, de Rabobank en zelfs Roestrijden.nl.
Casco’s
In 2020 was er voldoende geld in kas om als eerste grote stap van het reconstructieproces twee compleet gelaste rijtuigcasco’s te bestellen. SDNBT schakelde hiervoor het constructiebedrijf Peterse in Winkel (NH) in, dat de met cad-cam gefabriceerde onderdelen in enkele maanden samenbouwde tot twee complete rijtuigbakken. De vrijwilligers begonnen intussen met de andere onderdelen, zoals de constructie van 46 zitplaatsen, het houtwerk voor het dak en diverse kleine onderdelen. Voor de zittingen organiseerde SDNBT een succesvolle sponsoringsactie.
Eind 2021 was ook het ontwerp voor de draaistellen, de aandrijving en het remwerk gereed. Het bleek helaas te kostbaar om de oorspronkelijke Smit-motoren uit 1932 te laten nabouwen. Geschikte exemplaren uit andere museumtrams waren helaas niet voorhanden. Uiteindelijk ontwikkelde de stichting in samenwerking met de EMA in Amsterdam een aandrijving die is gebaseerd op motoren uit de Amsterdamse 8G-trams, die enige jaren geleden in de hoofdstad uit dienst zijn gegaan. Die wijken weliswaar af van de motoren uit 1932, maar hebben nagenoeg hetzelfde vermogen en kunnen worden geregeld via een historisch verantwoorde tractie-installatie op basis van directe regeling via schakelkasten. Bovendien werken de motoren op 750 volt, het toekomstige voltage in Den Haag. Eigenlijk zijn de motoren en het iets dikkere plaatwerk van de tram de enige aanpassingen aan het oorspronkelijke Beijnes-ontwerp. Die dikkere plaat (3 in plaats van 2 mm) is gekozen om problemen bij het lassen te voorkomen. Beijnes had hier in 1932 met de dunnere platen behoorlijk veel last van. Bovendien komt het dikkere plaatstaal de botssterkte ten goede. Dat is niet onbelangrijk, omdat het verkeer nu veel zwaarder is dan toen.
De draaistellen voor de A619/A620 zijn naar verwachting in de loop van 2023 gereed. Dan kan de tweelingtram op eigen wielen staan. De stichting heeft diverse gietstalen onderdelen voor de draaistellen al in 2021 besteld. Door de grote vraag naar gietwerk is de levertijd hiervan een jaar. Als alle techniek onder de rijtuigen gereed is, kan ook het interieur worden gecompleteerd.
Boekjes
Naast de reconstructie van de A619/A620 heeft SDNBT ook een cultureel doel. Op diverse manieren wil de stichting de herinnering aan de Blauwe Tram levend houden. Daarom geeft SDNBT onder de titel ‘Bouwen die Blauwe’ een eigen blad voor donateurs uit en is er een boekenreeks over het trambedrijf van de NZH, waarvan eind 2021 al drie delen waren verschenen. De opbrengst van deze boekjes komt geheel ten goede aan de reconstructie van de tweelingtram.
Informatie
Railliefhebbers die de bouw van de A619/A620 willen steunen, zijn natuurlijk van harte welkom als donateur. Op de website Denieuweblauwetram.nl is hierover meer informatie te vinden. Bovendien staat op deze website alle informatie over de voortgang van het project en de historie van het grote voorbeeld.
Tekst & foto’s: SDNBT
